Volledige tekst preek uitvaart Juliana

30-03-2004

De meeste mensen willen niet gewoon zijn, ze willen graag bijzonder gevonden worden. Bij prinses Juliana was dit anders: iedereen vond haar bijzonder, maar zij wilde graag gewoon zijn. Typerend hiervoor is deze herinnering uit haar jeugd:

Als klein meisje zat zij in een speciaal schoolklasje op Huis ten Bosch. Iedere ochtend reed zij er alleen in een koets heen, onder begeleiding van een hofdame. De andere 3 meisjes kwamen samen naar de les toe; de kleine Juliana zag ze gezellig kwebbelen en lachen. En zo gingen ze ook weer weg: het prinsesje alleen en de andere meisjes samen. Maar één dag stond de hofdame te praten met een moeder en lette niet op. De meisjes in de andere koets gebaarden naar Juliana of ze er ook bij kwam zitten, dus stapte zij snel uit haar koets en klom bij de anderen naar binnen. Het was heerlijk vertelde ze: de koetsier maakte een rondje op het plein en ze maakten grapjes en lachten. Ze genoot.

Maar zodra de hofdame het in de gaten kreeg werd ze uit de koets gehaald, dit mocht absoluut niet van haar moeder! Toen prinses Juliana dit verhaal 80 jaar later vertelde, kon zij er nog steeds boos over worden. "En ik wist zeker dat het wél mocht van mijn moeder: die vond het fijn als ik plezier had", zei ze verontwaardigd.

Natuurlijk kunnen wij alle begrip hebben voor de geschrokken hofdame. Zíj moest dit kostbare kind beschermen en bewaken. Maar de beleving van het prinsesje was: ik mag nooit gewoon meespelen met de anderen. Die beleving droeg zij haar leven lang met zich mee. Prinses Juliana was bijzonder, als enig kind en troonopvolger. En dat bracht een bepaalde eenzaamheid met zich mee. Natuurlijk heeft zij hier verdriet van gehad, zoals iedereen die alleen is. Maar in die eenzaamheid heeft zij een eigen kracht ontwikkeld: een eigen waardigheid, een eigen visie, een eigen waarachtigheid. Gelukkig heeft zij later echte vriendschappen kunnen aangaan. (lees verder onder de foto's)

Wat prinses Juliana vooral bijzonder maakte, was haar warme hart. De ouderen onder ons herinneren haar niet zozeer als de koningin op statieportretten in openbare gebouwen. Het beeld, dat de diepste indruk maakte, was hoe zij met verwaaide haren en een fladderend sjaaltje op kaplaarzen in de Zeeuwse klei stond tijdens de Watersnoodramp in 1953. Op haar gezicht stond te lezen hoe intens zij meeleefde en hoe machteloos zij zich voelde. Daarin was zij misschien het meest koninklijk in de diepste zin van het woord: werkelijk betrokken bij haar volk in tijden van nood en verdriet.

Prinses Juliana was een gelovige vrouw met een heel eigen spirituele overtuiging. Haar geloof werd niet ingegeven door kerkelijke dogma's of wetten. Verdraagzaamheid tegenover verschillende godsdiensten was voor haar vanzelfsprekend. Van haar moeder kreeg ze een stevige christelijke opvoeding en haar vader bracht haar in contact met oosterse, mystieke wijsheid. Ze had een open geest en sprak met groot enthousiasme over haar ontmoeting met de joodse wijsgeer Martin Buber én zij was geïnteresseerd in het islamitisch soefisme. Door haar dochters kwam zij in aanraking met moderne spirituele stromingen en ontwikkelde zij zich verder.

Zij was, zeker op hogere leeftijd, een trouw kerkgangster, maar zij ging het liefst naar verschillende kerkgenootschappen. Toen zij bij het oecumenisch huwelijk van haar kleinzoon ter communie ging, was dit niet een gril van een excentrieke oude dame. Communie betekent letterlijk gemeenschap. En gemeenschap tussen mensen van verschillende kerkgenootschappen was haar diepste wens. Zij was ervan overtuigd dat vele wegen leiden naar de ene God. Of, zoals Jezus dichterlijk sprak: het huis van mijn Vader heeft vele woningen. Wat voor haar de kernpunten waren van haar geloof gaf zij duidelijk te kennen.

Toen ik haar vroeg wat haar wensen waren voor haar afscheidsdienst, zei ze: "het moet over vrede gaan. Vrede tussen mensen, rassen en volken. En dat mensen niet bang moeten zijn voor de dood." Vrede. Prinses Juliana heeft het verschrikkelijk gevonden om haar land te moeten verlaten, toen dit in oorlog was. Vanuit Canada heeft zij intens meegeleefd en de gebeurtenissen nauwlettend gevolgd. Na de oorlog heeft zij het als haar belangrijkste taak gezien om waar zij kon aan vrede te werken. Zij heeft dat in vele kerstboodschappen overgebracht. "Voor een ieder is het het grootst denkbare voorrecht te mogen medewerken voor vrede op aarde en voor het welzijn der mensen" sprak zij. En steeds benadrukte zij, dat wij hier allemaal aan moeten meewerken. "Wij zijn allen waarlijk mede-verantwoordelijk."

De bewapeningswedloop tijdens de Koude Oorlog verontrustte haar zeer. Ook besefte zij heel goed, dat voor een echte wereldvrede de kloof tussen rijke en arme landen moet worden gedicht en de mensenrechten gerespecteerd. Uiteindelijk zou haar inzet voor wereldvrede haar grootste strijd worden, een strijd, die zij durfde aan te gaan: "Vrede is geen asiel voor gemakzuchtigen. Vrede is de allerhoogste strijd," sprak zij. In de bijbeltekst die wij lazen zegt Jezus: "Vrede laat ik u na, mijn vrede geef ik u, niet zoals de wereld die geeft…."

Het is van belang om te weten dat in de tijd van Jezus het woord 'vrede' verschillende betekenissen had. Allereerst betekende het dat er geen oorlog is." Jezus stierf liever zelf dan dat anderen door hem in een gewapende strijd kwamen. Vrede betekende ook een toestand van heil, heel zijn, wel-zijn. De Griekse godin van de vrede: Eirene - Wij zeggen Irene - werd afgebeeld met een hoorn des overvloeds in haar hand: zij gaf welvaart, gezondheid, geluk. En wanneer een jood sjalom zegt, of een arabier salaam, dan zeggen ze weliswaar letterlijk vrede zij met u, maar bedoelen dan ook alle goeds, heel aards: een goede oogst, vriendschap, alle vreugde, die het leven kan bieden.

Ware vrede in de betekenis van welvaart voor allen, kan er alleen zijn als er ook sociale gerechtigheid is: minder verschil tussen arm en rijk, een goed rechtsstelsel en zorg voor je naaste. Maar het is duidelijk dat deze ideale toestand van vrede, welvaart en gerechtigheid er niet was in de tijd van Jezus. Zijn land was bezet en werd uitgebuit, er heerste armoede en onrecht. Daarom projecteerden veel mensen de vrede naar een verre, ideale toekomst: de messiaanse tijd. Of naar een andere wereld: in de hemel mag je "rusten in vrede".

Maar als je de tekst goed en in zijn verband leest, is het onwaarschijnlijk dat Jezus zijn leerlingen hier een verre, gelukzalige toekomst of een bovenaardse, hemelse vrede toewenst. "Vrede laat ik u na, mijn vrede geef ik u". Jezus spreekt deze woorden, wanneer Hij voor het laatst met zijn leerlingen samen is. Hij waarschuwt hen, dat hij verraden zal worden, gevangen genomen en ter dood gebracht. In angst en totale verwarring zitten zij hier bij elkaar. En juist op dat moment spreekt Jezus: mijn vrede geef ik u. Wat zou hij hier mee kunnen bedoelen?

Het lijkt alsof Jezus er vrede mee heeft dat hij afscheid moet nemen. De opdracht van zijn leven is bijna voltooid en hij zal heengaan in verbondenheid met God, (de zin van zijn bestaan). "Het is volbracht" zijn zijn laatste woorden volgens het evangelie van Johannes. De rechtvaardige wereldvrede is nog niet bereikt, maar de vrede van geworteld zijn in God, staan voor de goede zaak en daar je leven voor willen geven, die innerlijke vrede, laat hij zijn leerlingen achter. Die geeft hun de kracht om in zijn spoor verder te gaan. Ook als Jezus sterft, werkt deze vrede door, heeft deze blijvende, eeuwige betekenis.

Het werken aan vrede alleen al kan vrede geven. Maar dan moet je de spanning kunnen verdragen tussen de moed om te strijden en de acceptatie van wat buiten je macht ligt. Ik moest hierbij denken aan het bekende gebed:

Heer, geef mij het geduld om te aanvaarden wat ik niet kan veranderen
Geef mij de moed om te veranderen wat ik wel kan veranderen
En geef mij de wijsheid om het onderscheid tussen beide te kunnen maken.

Vrede is ook: vertrouwen dat elke inzet voor het goede eeuwigheidswaarde heeft. Prinses Juliana besefte dit. In twee van haar kersttoespraken staat: "als men aan iets goeds werkt, zal er altijd iets goeds uit voorkomen, ook al is het resultaat soms anders dan was verwacht." Dit optimistisch vertrouwen, stelde haar in staat om tegenslagen te aanvaarden.

Wij gaan terug naar de bijbeltekst waar ook het tweede thema van prinses Juliana voorkomt: "Wees niet verontrust en bevreesd" zegt Jezus tegen zijn ontredderde leerlingen. Zijn vrede zal hen dragen door de vele beproevingen die hen te wachten staan, en ook de ultieme beproeving, de dood, hoeven zij niet te vrezen. Ook zíj zullen een woning vinden bij God, en zullen terugkeren tot hun Vader, uit Wie, door Wie en tot Wie alle dingen zijn.

"Je ne crains rien" (ik vrees niets) zongen we. "Mensen hoeven niet bang te zijn," zei prinses Juliana dikwijls: "na de dood is er een nieuw, ander leven." Zij was ervan overtuigd: Er is geen einde aan het laatste einde, alleen een eeuwig nieuw begin. Prinses Juliana heeft geen eenvoudig leven gehad. Zij heeft veel heel alleen moeten dragen. Zij schreef: "Veel van mijn verdriet in mijn leven is onbekend en mag dat ook blijven. Ik ben vaak door velen niet begrepen."

Het was een zwaar, maar het was een vol, een waardevol en intens leven. En zij is in vrede gestorven. In de nabijheid van haar man, van wie zij zoveel hield. En omringd door haar kinderen en kleinkinderen, die de grootste vreugde van haar leven waren. Moge haar krachtige, optimistische vertrouwen een voorbeeld zijn voor ons allen. En moge deze door haar volk zo geliefde en op handen gedragen vrouw rusten in vrede. Amen.

Interested in working together?

Schrijf jij graag over de royals? Sta jij bij koninklijke evenementen en maak je foto's en/of filmpjes? Ik publiceer ze graag! Vanzelfsprekend met naamsvermelding en evt. een link naar jouw website!